Każdy zniszczony i/lub ograbiony obiekt budzi smutek i złość. Są też takie, które budzą szczególny żal. Do takich "nieodżałowanych" schronów należy z pewnością Stand nr 656 z odcinka Oderstellung rozciągającego się pomiędzy Tarnawą a Milskiem... Wśród schronów wchodzących w skład całej linii był to obiekt wyjątkowy. Znajdował się w tyłowej linii, przebiegającej po cięciwie i łączącej miejscowości Milsko i Tarnawa. Stand został wkomponowany w strome zbocze płaskowyżu górującego nad doliną rzeki.

Schron był nietypową konstrukcją i to taką, w której zastosowano pancerną kopułę. Warto zaznaczyć, że takie rozwiązanie stosowano na całej pozycji Odry niezwykle rzadko. Schrony z takim pancerzem nad Odrą można zliczyć na palcach jednej ręki! Działania saperów w latach 50. XX w. w znacznym stopniu zrujnowały schron: strop został oderwany i rozczłonkowany, a jego fragmenty skutecznie zasypały wnętrze. Reszty zniszczeń dokonała natura: zbocze porośnięte jest liściastym lasem i obiekt zasypywany jest kolejnymi warstwami listowia. Ponadto schron zasypywany jest ziemią erodowanego zbocza. Aczkolwiek sylwetka schronu raz rozkład pomieszczeń jest nadal dość czytelna.

Obiekt składał się z czterech pomieszczeń. Do wnętrza schronu prowadziło tylko jedno wejście, zamykane stalowymi drzwiami typu 14P7. Otwór wejściowy przestrzeliwało stanowisko obrony wewnętrznej. W przedsionku zaplanowano niszę magazynową oraz wyjście ewakuacyjne. Największym pomieszczeniem i, wydaje się, najlepiej zachowanym, była izba załogi. Prawdopodobnie zamontowano tu sześć prycz. Zapewne pomieszczenie to było wentylowane. Wielce też prawdopodobne, że zamontowano tu filtrowentylator. Izba była pewnie również wyposażona w telefon oraz piec. Jednak słaby stan zachowania elewacji nie pozwalał na jednoznaczne potwierdzenie tych faktów. Pomiędzy izbą załogi a pomieszczeniem bojowym projektanci zaplanowali krótki korytarz oraz pośrednią śluzę gazową. Od strony izby załogi zamykały ją drzwi gazoszczelne, natomiast od strony izby bojowej stalowe drzwi dwudzielne. Co sprawiało, że Stand 656 był wyjątkowy, jaki wreszcie był jego dramat i tragedia?

Mimo ogromnych zniszczeń, których stopień mogliśmy już ocenić, schron zachowywał w sobie prawdziwą perłę. Zachowała się w nim kopuła 3aP7! Niestety, czego wojna i saperzy nie zniszczyli, tego dokonali złomiarze. W 2004 r. pancerz został sprawnie wycięty i zezłomowany prze grupę, nie bójmy się tego określenia, przestępców (wiem, że jest to dość literackie określenie). Pod względem konstrukcji był to pancerz podobny do kopuły 2P7. Wersja 3aP7 posiadała dwie strzelnice oraz była ponad dwukrotnie lżejsza. Do dziś zachodzę w głowę jak udało się ją wyciąć i przetransportować na złom, do obiektu bowiem nie prowadzi żadna przejezdna droga, a od przysiółka Mielno dzieli ją kilkaset metrów...

Za garść cennych informacji na temat schronu dziękuję p. Krzysztofowi Motylowi!

Metryczka:

Galeria:

• Kubatura schronu nie była oszałamiająca, były to cztery pomieszczenia. Na pierwszym planie blok wejściowy. W głębi widoczna kopuła 3aP7.
  

  01
  

  Kubatura schronu nie była oszałamiająca, były to cztery pomieszczenia. Na pierwszym planie blok wejściowy. W głębi widoczna kopuła 3aP7.
  

• Wybuch był dość silny, strop został odrzucony i rozbity, a jego części przywaliły ruinę schronu.

  02
  

  Wybuch był dość silny, strop został odrzucony i rozbity, a jego części przywaliły ruinę schronu.

• Schron jak na dłoni...

  03
  

  Schron jak na dłoni...

• Elewacja wejściowa: by ją obejrzeć należy wczołgać się pod spory fragment stropu...
  

  04
  

  Elewacja wejściowa: by ją obejrzeć należy wczołgać się pod spory fragment stropu...
  

• Izba pogotowia. Naprzeciw widoczny ślad po wyrwanej tarczy ze strzelnicą karabinową, której ogień przestrzeliwał jedno z wejść do schronu. Na ścianach po prawej widoczne ślady po montażu prycz.

  05
  

  Izba pogotowia. Naprzeciw widoczny ślad po wyrwanej tarczy ze strzelnicą karabinową, której ogień przestrzeliwał jedno z wejść do schronu. Na ścianach po prawej widoczne ślady po montażu prycz.

• Izba pogotowia... Naprzeciw widoczna nisza oświetleniowa. W prawym skraju zdjęcia zamknięcie systemu wentylacyjnego lub dymowego.
  

  06
  

  Izba pogotowia... Naprzeciw widoczna nisza oświetleniowa. W prawym skraju zdjęcia zamknięcie systemu wentylacyjnego lub dymowego.
  

• Elewacja boczna...

  07
  

  Elewacja boczna...

• Zdruzgotany strop, pod nim przedsionek.

  08
  

  Zdruzgotany strop, pod nim przedsionek.

• Blok wejściowy...

  09
  

  Blok wejściowy...

• Elewacja wejściowa. Schron pozbawiony ościeżnicy oraz oczywiście stalowych drzwi 14P7, ale pałąki cudem przetrwały... Tak jak stalowe nadproże...
  

  10
  

  Elewacja wejściowa. Schron pozbawiony ościeżnicy oraz oczywiście stalowych drzwi 14P7, ale pałąki cudem przetrwały... Tak jak stalowe nadproże...
  

• Blok wejściowy...

  11
  

  Blok wejściowy...

• Zasypane ziemią wejście do schronu. Warto zwrócić uwagę na zachowane nadproże.
  

  12
  

  Zasypane ziemią wejście do schronu. Warto zwrócić uwagę na zachowane nadproże.
  

• Ambrazura strzelnicy obrony wewnętrznej.

  13
  

  Ambrazura strzelnicy obrony wewnętrznej.

• Pancerna kopuła 3aP7 posiadała dwie strzelnice.

  14
  

  Pancerna kopuła 3aP7 posiadała dwie strzelnice.

• Kopuła 3aP7 była pancerzem klasyfikowany do kategorii odporności "B1".

  15
  

  Kopuła 3aP7 była pancerzem klasyfikowany do kategorii odporności "B1".

• Palnikom złomiarzy oparła się jedynie tylna ściana kopuły oraz jej kołnierz.

  16
  

  Palnikom złomiarzy oparła się jedynie tylna ściana kopuły oraz jej kołnierz.

• Schemat z Panzer-Atlas 1.

  17
  

  Schemat z Panzer-Atlas 1.

• Pozostałości pancernej kopuły dwustrzelnicowej 3aP7.

  18
  

  Pozostałości pancernej kopuły dwustrzelnicowej 3aP7.

• Na tylnej ścianie kopuły zachował się, już ledwo widoczny, napis eksploatacyjny, zabraniający używania światła przy otwartych zasuwach.

  19
  

  Na tylnej ścianie kopuły zachował się, już ledwo widoczny, napis eksploatacyjny, zabraniający używania światła przy otwartych zasuwach.

• Fragment kopuły 3aP7 z otworami, do których zamontowana była prowadnica.

  20
  

  Fragment kopuły 3aP7 z otworami, do których zamontowana była prowadnica.

• Tylna ściana pancerza 3aP7.

  21
  

  Tylna ściana pancerza 3aP7.

• Korytarz prowadzący do izby bojowej z kopułą 3aP7.

  22
  

  Korytarz prowadzący do izby bojowej z kopułą 3aP7.

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
•